Jak zmienić chęci w rezultaty – mechanizm katalityczny
Opowiemy o BHAGach – marzeniach menedżerów o potędze i mechanizmach katalitycznych – środkach służących do realizacji tych zuchwałych celów.
Co to jest BHAG (wielki, włochaty, zuchwały cel)?
BHAG (czytane jak BeeHag, jako skrót od Big, Hairy, Audicious Goal) to w tłumaczeniu wielki, włochaty, zuchwały cel. To marzenie każdego menedżera o potędze, największym udziale w rynku, koszeniu całej konkurencji. To pragnienie popularności większej, niż ma Coca-Cola.
Każdy BHAG ma pewne cechy wspólne, a są nimi:
1. Długi horyzont czasowy – 10 do 30 i więcej lat.
2. Jasny, porywający, łatwo wpadający w ucho slogan.
3. Odniesienie do misji i celów całej organizacji.
BHAG jest czymś, co dodaje skrzydeł organizacji, co wyznacza jej cel. Jednak często jest również przyczyną rosnącej biurokracji, formalizmu, nowych i niezrozumiałych procedur w przedsiębiorstwie. Rzadko udaje się go osiągnąć, stosując standardowe metody zarządzania. Najczęściej potrzebny jest dobry mechanizm katalityczny.
Co to jest mechanizm katalityczny?
Mechanizm katalityczny (ang. catalytic mechanism) to zasadnicze połączenie między założeniami a osiąganymi rezultatami. To narzędzie służące do zamieniania jednego w drugie bez rozbudowywania niepotrzebnej biurokracji. To środek do tłumaczenia ambicji na język rzeczywistości. To procedura koncentrująca działania organizacji wokół założonego celu i wykluczająca pracowników słabych i niezdecydowanych w swoich dążeniach. Można wyróżnić pięć cech tego mechanizmu.
Pięć charakterystyk mechanizmu katalitycznego:
1. Mechanizm katalityczny przynosi pożądane rezultaty w najbardziej nieprzewidywalnych okolicznościach.
W tradycyjnych metodach zarządzania kierownicy starają się budować system motywacji, szczegółowej kontroli, procedur i praktyk, które razem mają prowadzić do osiągania nowo formułowanych celów. Powoduje to, jako efekt uboczny, przyrost biurokracji, która niszczy przedsiębiorstwo. Mechanizm katalityczny zakłada ominięcie całej tej biurokracji. Pozwala na dużą swobodę wewnątrz organizacji. Daje szansę przypadkowi, zakładając, że najbardziej genialne idee rodzą się w najbardziej niespodziewanych momentach.
2. Mechanizm katalityczny dokonuje podziału władzy na sposób najbardziej korzystny dla systemu. Nawet jeśli działa to przeciw ludziom, którzy tradycyjnie władzę sprawują.
Kluczem do sukcesu w mechanizmie katalizy jest oddanie władzy w ręce komórek bezpośrednio promujących zmiany prowadzące do założonego celu. Mogą to być konsumenci, którym damy prawo niepłacenia za usługi nie spełniające ich oczekiwań co do jakości. Mogą to być pracownicy, którym damy wolność wypowiadania opinii na tematy dotąd stanowiące tabu. Wszystko to zazwyczaj odbywa się kosztem naczelnego kierownictwa, które traci część władzy i autorytetu dla dobra organizacji.
3. Mechanizm katalityczny ma zęby.
Jednym z zasadniczych filarów, na których opiera się mechanizm katalityczny, jest jasno określony system nagród i kar. Czynnikiem decydującym są mierzalne wyniki, a nie dobra wola przełożonych. Zresztą w tym systemie kierownicy są zazwyczaj żywotnie zainteresowani wysoką wydajnością, gdyż ich dochody są istotnie skorelowane z poziomem produkcji (jakością usług). Ostre zęby oznaczają również zdecydowane postanowienia, co do przyszłości firmy – albo osiągamy założony cel, albo zwijamy interes.
4. Mechanizm katalityczny odrzuca wirusy.
Tradycyjne metody zarządzania stawiają sobie za cel przekonać szeregowych pracowników do działania we „właściwy” dla organizacji sposób. Tymczasem w mechanizmie katalitycznym szuka się w pierwszej kolejności „właściwych” pracowników do wykonania założonych celów. Różnica jest bardzo istotna. „Właściwi” ludzie to tacy, którzy pożądane zachowania wykazują niezależnie od systemu motywacji. Mają je po prostu zakorzenione w charakterze. Nie jest sztuką nakłonić ludzi do dzielenia wartości zawartych w misji organizacji. Za to jest sztuką znaleźć ludzi, którzy już te wartości podzielają. Wtedy wprowadzenie mechanizmu katalitycznego spowoduje, że wniosą oni ogromny wkład w budowę organizacji, a wszyscy, którzy są wirusami w przedsiębiorstwie, nie dadzą sobie rady i zrezygnują.
5. Mechanizm katalityczny powoduje rozwijający się w czasie efekt.
Należy odróżnić katalityczne zdarzenie od katalitycznego mechanizmu. To pierwsze jest najczęściej odpowiedzią na sytuację kryzysową, jednorazową akcją bardzo potrzebną w danym momencie, jednak o krótkim okresie oddziaływania. Mechanizm katalityczny jest natomiast procesem zmiennym w czasie, którego efekty, być może niewidoczne od razu, prowadzą do ściśle określonych osiągnięć w przyszłości.
Proste rady jak wprowadzić mechanizm katalityczny w życie:
1. Nie tylko dodawaj – wycofuj.
Dążąc do osiągnięcia BHAGa, mamy tendencję do wprowadzania nowych inicjatyw, priorytetów, a teraz także mechanizmów katalitycznych. Prowadzi to do przeładowania systemu. Tymczasem wiele firm wygrało, bo wycofało się z istniejących procedur, które przeszkadzały w osiąganiu celu.
2. Kreuj, nie kopiuj.
Tworzenie mechanizmu jest, jak sama nazwa wskazuje, aktem twórczym. Najlepsze rezultaty osiągniemy, kreując niepowtarzalny system – charakterystyczny tylko dla naszej organizacji. Ponieważ wymaga to świeżych i odkrywczych pomysłów, najlepiej zaprosić do udziału wszystkich pracowników firmy. W końcu najlepsze pomysły powstają w nieoczekiwanych sytuacjach.
3. Używaj pieniędzy, ale nie tylko pieniędzy.
Panuje powszechne przekonanie, że pieniądz jest najlepszym motywatorem. Z pewnością jest w tym dużo prawdy, dlatego mechanizmy katalityczne często używają pieniądza jako czynnika ostrzącego zęby katalizy. Jest to jednak duże uproszczenie. W swoich działaniach człowiek często kieruje się wartościami wynikającymi z głębszych pokładów ludzkiej natury, jak solidarność, zaufanie, szacunek, itp. Dlatego pamiętaj – najlepsi ludzie NIGDY nie pracują tylko dla pieniędzy.
4. Pozwalaj Twojemu mechanizmowi ewoluować.
Nowe mechanizmy katalityczne czasami przynoszą negatywne efekty uboczne i wymagają korekty. Powinny być też dostosowywane do zmieniających się warunków otoczenia. Pamiętaj, że tylko misja i kluczowe wartości są święte w organizacji. Reszta, włączając w to mechanizmy katalizy, powinna być otwarta na zmiany.
5. Zbuduj zintegrowany zestaw mechanizmów.
Jeden mechanizm to dużo – kilka wzajemnie się wzmacniających, to jeszcze więcej. Nie oznacza to potrzeby budowania setek takich mechanizmów – garść wystarczy. Należy jednak pamiętać, że kataliza to proces i kolejne mechanizmy pojawiają się w miarę upływu czasu. Nie ma sensu wzbudzać inicjatywy tworzenia serii mechanizmów, bo to może tylko zaszkodzić. Powtórzmy raz jeszcze, kataliza to samoistny proces, trwająca w czasie dyscyplina umysłu, sposób myślenia i patrzenia na rzeczywistość.
Przykład z życia organizacji.
Granite Rock – firma z 99-letnią tradycją w sprzedaży asfaltu, łupków, piachu i betonu. Kilkanaście lat temu jej prezesi przyjęli BHAG, że będą dostarczać konsumentom satysfakcję przewyższającą liderów w tej dziedzinie w branży domów towarowych. Cóż za ambitny cel, jak dla twardych ludzi zajmujących się łupaniem kamieni! Aby go zrealizować wprowadzili mechanizm katalizy polegający na tym, że każdy klient mógł nie płacić za usługę, z której nie był w pełni zadowolony (zasada short-pay). Mógł to uczynić bez zwracania otrzymanych produktów. Równocześnie przyjęto założenie, że niepowodzenie w osiągnięciu BHAGa w perspektywie dziesięciu lat będzie oznaczać wycofanie się z rynku. Wystarczy powiedzieć, że firma ta wygrała w 1992 Malcolm Baldrige National Quality Award (nagrodę za jakość), a jej marża zysku wzrosła obecnie do poziomu Hewlett-Packarda.
Zobacz również serwis Pomysł na Twój biznes
